Ανύποπτοι μπροστά στη θύελλα

(του Ανδρέα Ανδριανόπουλου, 24/9/2007, http://Capital.gr)

Είναι συγκλονιστική η αδράνεια που δείχνει η ελληνική κοινωνία. Μεγάλο μέρος του λαού, κορυφές και κορμός της ενημέρωσης και πολιτικές ηγεσίες συμπεριφέρονται ωσάν τα πράγματα να είναι ίδια όπως πάντα. Κάποιες φωνές από τον κόσμο των επιχειρήσεων κλονίζουν καμιά φορά τη μακαριότητα της κοινής γνώμης. Αλλά κι αυτών η αξιοπιστία δεν είναι μεγάλη, από την ώρα που με επιχειρηματικά χρήματα στήνονται και λειτουργούν μέσα ενημέρωσης που προπαγανδίζουν τη στασιμότητα, το φτηνό λαïκισμό και την παρελθοντολαγνεία. Όλοι δείχνουν να συμφωνούν πως με κάποιο νοικοκύρεμα στην οικονομία, μια ανασυγκρότηση της δημόσιας διοίκησης και με λίγο περισσότερο αξιόπιστους πολιτικούς ηγέτες, τα πράγματα θα έλθουν και πάλι στα ίσια.

Αυτό, όμως, δυστυχώς δεν μπορεί πλέον να είναι το ζητούμενο. Διότι έχει μεταβληθεί δραματικά ο παγκόσμιος περίγυρος. Και η χώρα κλυδωνίζεται. Άσχετο αν έχουμε κάπως εξοικειωθεί με τους μεγάλους κραδασμούς και δεν το συνειδητοποιούμε άμεσα. Ήδη χιλιάδες δουλειές στη βιομηχανία έχουν χαθεί κι εκατοντάδες επιχειρήσεις (αριθμός τεράστιος για τη μικρή Ελλάδα) έχουν κλείσει, έχουν μεταφερθεί σε βαλκανικές χώρες ή συντηρούνται από δουλειές του κράτους (λ.χ. ναυπηγεία).

Για τον πολύ κόσμο που τα παιδιά του σπουδάζουν ή προσβλέπουν σε απασχόληση στις υπηρεσίες η ταχύτατη αυτή διαδικασία αποβιομηχάνισης –και τα αίτια που την προκάλεσαν– περνά απαρατήρητη. Ζούμε την άρνηση. Που ακολουθεί συνήθως το σοκ. Η συνειδητοποίηση της πραγματικότητας αργεί. Τα πράγματα δε θα έλθουν εκεί που ήσαν πριν. Το αντίθετο μάλιστα...

Σύντομα η κρίση θα ακουμπήσει τις υπηρεσίες. Και τότε θα κλονιστεί συθέμελα η ελληνική κοινωνία. Με λειψή παιδεία, υψηλά σχετικά μεροκάματα, απαιτητικούς εργαζόμενους, δύσκαμπτη αγορά εργασίας κι ένα κλίμα αρνητικό απέναντι στις επιχειρηματικότητα και την επιδίωξη του κέρδους (η λέξη κερδοσκοπία είναι σχεδόν ύβρις), η κεφαλαιο-ελκυστικότητα της χώρας βρίσκεται περίπου στο διεθνές ναδίρ. Αν προσθέσει κανείς και το ασταθές, και υψηλών επιβαρύνσεων, φορολογικό καθεστώς, καταλήγει να αναρωτιέται κανείς γιατί ξένες εταιρείες θα διάλεγαν να επενδύσουν στην Ελλάδα. Αλλά και γιατί και οι ελληνικές δε θα ξενητευτούν;

Με την απονεύρωση της ρύθμισης Μποργκενστάιν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που προέβλεπε τη δυνατότητα εγκατάστασης εταιρειών από χώρα σε χώρα, υπαγόμενων όμως στο καθεστώς της χώρας προέλευσης, συνδικάτα και σοσιαλιστές θεώρησαν πως κατανίκησαν το φάντασμα των φθηνών μεροκάματων και της αρύθμιστης αγοράς εργασίας. Αυτό που πέτυχαν, όμως, είναι η "τσιμεντοποίηση" των συνθηκών εργασίας και της λειτουργίας εταιρειών παροχής υπηρεσιών στις εξαιρετικά επιβαρημένες από δημόσιες παρεμβάσεις και κανονισμούς χώρες της παλιάς Ευρώπης. Το αποτέλεσμα θα είναι πως δε θα υπάρξουν μεσο-μακροπρόθεσμα καινούριες εταιρείες παροχής υπηρεσιών και βέβαια νέα (έστω και φθηνότερα) μεροκάματα. Ανάμεσα στη φθηνότερη ενδεχόμενα δουλειά και την ανεργία, είναι φανερό πως η Ευρώπη διάλεξε τη δεύτερη.

Αυτό που δεν πέτυχαν, όμως, οι πολέμιοι του Μποργκεστάιν είναι η μεταφορά των εργασιών που θα έκαναν αυτές οι καινούριες εταιρείες στις χώρες μας, εκτός πλέον τώρα εθνικών συνόρων. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, με τη χρήση του Ίντερνετ, την κυριαρχία παντού της αγγλικής γλώσσας και την εξαίρετη εκπαίδευση χαμηλόμισθων στελεχών σε χώρες της Ανατ. Ευρώπης και της Νότιας Ασίας, η ταχύτατη εξαγωγή οικονομικών δραστηριοτήτων σε επίπεδο χαμηλών ή και υψηλών εργασιών μάνατζμεντ, χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων και τεχνολογικής δράσης είναι αναπόφευκτη. Στις μεγαλύτερες χώρες ήδη συμβαίνει...

Από τις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Γης, ήδη οι 400 έχουν μεταφέρει μέσα στο 2006 στην Ινδία μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους στον τομέα της παροχής υπηρεσιών. Μονάχα 150 από αυτές είχαν κάνει το ίδιο πράγμα το 2002. Από τις ΗΠΑ μόνο θα μεταφερθούν στο εξωτερικό τα επόμενα 15 χρόνια 9 εκατ. θέσεις εργασίας που καλύπτονται σήμερα από στελέχη-επαγγελματίες της μεσαίας τάξης. Μέχρι το 2008 από τη Βρετανία θα έχουν μεταφερθεί με τον ίδιο τρόπο στο εξωτερικό 650.000 αντίστοιχης ποιότητας θέσεις εργασίας. Και ακολουθεί βέβαια από κοντά και η Γερμανία. Η Γαλλία έχει ήδη αρχίσει κι αυτή να υφίσταται τις σχετικές συνέπειες του λεγόμενου offshoring με κατεύθυνση κυρίως το Βιετνάμ και μικρότερες χώρες της Ινδοκίνας. Σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, που οδήγησε τον πρόεδρο Σιράκ να μιλήσει για "εθνική προδοσία"!

Δεν υπάρχει εθνική προδοσία, όμως, όταν τα μεγάλα κέρδη καθοδηγούν τις επιχειρηματικές επιλογές. Αντί για 250 δολ. την εβδομάδα στις ΗΠΑ, ένας πτυχιούχος με εξαιρεικά προσόντα στην Ινδία αμείβεται "πλουσιοπάροχα" με 2.500 δολ. το χρόνο. Και στην Ινδία αποφοιτούν 2,7 εκατ. πτυχιούχοι το χρόνο – ενώ στις ΗΠΑ ο σχετικός αριθμός δεν ξεπερνά το 1,3 εκατ. Από όσους αποφοιτούν στην Ινδία, τουλάχιστον 650.000 έχουν τα αντίστοιχα με τους Aμερικανούς ακαδημαϊκά προσόντα και είναι απόλυτα έτοιμοι να αναλάβουν δουλειές που μέχρι τώρα διεκπεραίωναν επιστήμονες μονάχα Bορειοαμερικανοί και Eυρωπαίοι. Κάθε χρόνο τώρα περισσότεροι άριστοι μηχανικοί αποφοιτούν από το κρατίδιο της Ινδίας Άντρα Πραντές παρά από όλα τα αμερικανικά πανεπιστήμια μαζί!! Αν προσθέσει κανείς και το γεγονός πως στα ζητήματα της νέας τεχνολογίας η ινδική γραφειοκρατία δεν έχει πρωτόκολλα παρεμβάσεων και η επιχειρηματική δράση είναι σχεδόν απόλυτα ανεμπόδιστη (στο υπο κομμουνιστική διοίκηση μάλιστα κρατίδιο της Βεγγάλης οι απεργίες σε επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας απαγορεύονται!!), το κλίμα για την ίδρυση νέων εταιρειών είναι μοναδικά ευνοϊκό.

Η τάση αυτή της μεταφοράς θέσεων απσχόλησης στον τομέα της τεχνολογίας και γενικότερα των υπηρεσιών (offshoring ή outsourcing) σε Ασία και Ανατ. Ευρώπη έχει ήδη ονομαστεί από κάποιους η "τρίτη βιομηχανική επανάσταση"*. Είναι τόσο μεγάλη η δυναμική της, ώστε να έχει αλλάξει τις τύχες γιγαντιαίων χωρών. Η Κίνα, που πριν από λίγες μόνο δεκαετίες έχασε δεκάδες εκατ. πολιτών της από την ανέχεια και την πείνα, κοντεύει να γίνει (ξεπερνώντας Βρετανία και Γερμανία) η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Γης. Η Ινδία κατάφερε να βγάλει κοντά στα 150 εκατ. κατοίκους της από το φάσμα της φτώχειας και να δημιουργήσει μια εύρωστη και αισιόδοξη μεσαία τάξη. "Κάναμε πολύ περισσότερα για τους φτωχούς αυτής της χώρας προωθώντας πολιτικές οικονομικού ανταγωνισμού μέσα σε πολύ λίγα χρόνια απ’ ό,τι είχαμε κάνει προωθώντας πολιτικές καταπολέμησης της φτώχειας για δεκαετίες" σχολιάζει ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ινδίας Βιζάυ Κελκάρ.** Το ερώτημα είναι τι κάνουν χώρες σαν τη δική μας που εμμένουν δογματικά σε πρακτικές ξεπερασμένες και στη λογική της διατήρησης, δίχως ριζικές αλλαγές, του λεγόμενου "ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου".

Είναι αδύνατον εμείς να ανταγωνιστούμε τις χώρες της περιφέρειας σε χαμηλούς μισθούς ή στην αποκαθήλωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας (που ούτως ή άλλως είναι χλωμό στην Ελλάδα). Μπορούμε όμως –ξεπερνώντας τις αγκυλώσεις και τις αντιδράσεις των συντεχνιών– να φτιάξουμε την καλύτερη σύγχρονη παιδεία. Να επιβάλουμε τα αγγλικά σαν υποχρεωτική γλώσσα για όλους τους Έλληνες. Να απελευθερώσουμε την αγορά εργασίας κάνοντας ευκολότερες τις προσλήψεις εφόσον δε θα απαγορεύονται και οι εξ οικονομικής ανάγκης απολύσεις. Και να οικοδομήσουμε και ένα πάγιο φορολογικό σύστημα που δε θα αλλάζει και θα χαρακτηρίζεται από χαμηλές επιβαρύνσεις. Και να διατυπωθεί, βέβαια, με διακομματική συμφωνία. Που όσο δύσκολη κι αν φαντάζει, είναι εντούτοις απαραίτητη. Αν δε θέλουμε η χώρα να βουλιάξει. Και οφείλουμε να απορυθμίσουμε τις αγορές. Αποδεκατίζοντας τη γραφειοκρατία των αδειών και των ελέγχων.

Αν δε γίνουν αυτά, αρκετά σύντομα τα τηλεφωνικά κέντρα μεγάλων αθηναϊκών εταιρειών θα επικοινωνούν μαζί σας από το Βίλνιους, την Τασκένδη ή και την Ουλάν Ουντέ. Με κάποιον ή κάποια χαμηλόμισθη αλλά μορφωμένη ομογενή στο ακουστικό...

*Alan Blinder, "Fear of Offshoring", Center of Economic Policy Studies Working Paper No. 119, Princeton University, Δεκέμβριος 2005.

**Βλ. "India’s Economic Future: Moving Beyond State Capitalism", Οκτώβριος 2005.