Η επόμενη ημέρα των καταλήψεων

Ας το ξεκαθαρίσουμε. Ενα ανήσυχο και ευαίσθητο κομμάτι των φοιτητών μας βρέθηκε στους δρόμους και στις καταλήψεις. Τα παιδιά της «γενιάς των 700 ευρώ» φοβούνται ότι η ζωή τους θα είναι χειρότερη από εκείνη των γονιών τους. Βλέπουν γύρω τους ασχήμια, αδικία και ανασφάλεια. Είναι οργισμένοι. Αλλά κάνουν λάθος στη μέθοδο του αγώνα που επέλεξαν.

Τις συλλογικές πράξεις δεν κρίνουν οι προθέσεις αλλά τα αποτελέσματα. Η επόμενη ημέρα των καταλήψεων βρίσκει τα πτυχία των φοιτητών μας πιο υποβαθμισμένα, τη δημόσια εκπαίδευση πιο απαξιωμένη, τους αποφοίτους του εξωτερικού ακόμη πιο έτοιμους να πάρουν τις καλές δουλειές. Και δεν φταίει για αυτό ο (άτολμος, αποσπασματικός, αλλά πάντως οριακά βελτιωτικός) νόμος-πλαίσιο της κυβέρνησης.

Οσοι εντίμως είδαν στο κίνημα των καταλήψεων μια προοδευτική δυναμική αντίστασης στις διευρυνόμενες ανισότητες που παράγει ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, θα έπρεπε ήδη να ανησυχούν. Το κίνημα της τελευταίας χρονιάς αφήνει πίσω του κατεστραμμένες δημόσιες υποδομές και χιλιάδες ώρες χαμένης δουλειάς στο πανεπιστήμιο. Α, ναι, και ένα διάχυτο αίτημα «τάξης και ασφάλειας». Τροφή στις συντηρητικότερες δυνάμεις της κοινωνίας, και εν δυνάμει απειλή για το δημοκρατικό κεκτημένο του δημόσιου πανεπιστημίου. Η ετερογονία των σκοπών - που θα λέγανε και οι φιλόσοφοι.

Αν κάτι μπορεί να αναβαθμίσει τα δημόσια ΑΕΙ, να βελτιώσει τις προοπτικές των αποφοίτων μας, δεν θα προέλθει από τη διαμαρτυρία κατά πάντων, ούτε από τη λογική της σύγκρουσης που αρνείται χωρίς να προτείνει. Υπάρχει έλλειμμα μεταρρύθμισης και επείγουσα ανάγκη διαρκούς αναβάθμισης στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Δεν καλύπτεται με κραυγές δαιμονοποίησης ούτε εξαντλείται στα -βάσιμα- οικονομίστικα αιτήματα. Απαιτεί καθημερινή συλλογική προσπάθεια, στα αμφιθέατρα, στα εργαστήρια, στα όργανα διοίκησης, μέσα στο πανεπιστήμιο.

Η πιο επικίνδυνη ζημιά είναι διαρκέστερου χαρακτήρα. Ενας ολόκληρος πολιτικός χώρος έχει αναγάγει το «δεν συζητάω-δεν διαπραγματεύομαι» σε σημαία αγωνιστικότητας και ιδεολογικής καθαρότητας. Το πανεπιστήμιο εισήλθε αβρόχοις ποσί σε μια κουλτούρα ανομίας. Μια γενιά φοιτητών κοινωνικοποιείται στη λογική -και στη μέθη- της σύγκρουσης. Μαθαίνει στην πράξη ότι οι κανόνες υπάρχουν για να καταλύονται, ότι οι πράξεις μας δεν έχουν συνέπειες αν οι συνέπειες δεν μας βολεύουν, ότι τίποτε δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στον ακραίο βολονταρισμό της ρήξης.

Πέρα από κάθε μέτρο και αναλογικότητα, η επανεκλεγείσα ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ κήρυξε εκστρατεία αντίστασης και πολιτικής ανυπακοής, δυσανάλογη με τις οριακές τροποποιήσεις που επιφέρει ο νέος νόμος. Η δημοκρατία γνωρίζει αρκετές θεμιτές οδούς έκφρασης της πολιτικής διαφωνίας. Η άρνηση εφαρμογής του νόμου δεν συγκαταλέγεται σε αυτές. Στην παγκόσμια ιστορία των πολιτικών δικαιωμάτων γνωρίσαμε την πολιτική ανυπακοή, ως οχυρό αντίστασης σε ρατσιστικά και τυραννικά καθεστώτα. Τώρα θα τη μάθουμε και ως κίνημα ενάντια στον τετραετή ακαδημαϊκό προγραμματισμό.

Η ανεκτικότητα και η ελευθερία, πεμπτουσία του δημοκρατικού πανεπιστημίου, στηρίζονται σε μια λεπτή ισορροπία, ένα σιωπηρό κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Οταν οι επιτροπές κατάληψης εισβάλλουν στις συγκλήτους εκβιάζοντας τη λήψη αποφάσεων της αρεσκείας τους, τότε το σιωπηρό αυτό συμβόλαιο, που συγκροτεί το πανεπιστήμιο ως κοινότητα αυτοπεριφρουρούμενης ελευθερίας, έχει πλέον καταλυθεί.

Οταν η άσκηση των δικαιωμάτων δεν εξισορροπείται, από μέτρο ευθύνης καταλήγει σε αυθαιρεσία. Η αυθαιρεσία υποσκάπτει τα δικαιώματα, δημιουργώντας συνθήκες απονομιμοποίησής τους. Τότε το φιλελεύθερο πανεπιστήμιο της ανοχής καταντά εστία δυσανεξίας. Πόσο έτοιμοι είναι οι εξεγερμένοι φοιτητές να ανεχθούν και να σεβαστούν την αντίθετη άποψη, χωρίς ο φορέας της να κινδυνεύει με προπηλακισμό; Εκεί δίνει τις καθημερινές εξετάσεις της η πανεπιστημιακή ελευθερία - και εκεί αποτυγχάνει.

Το αίτημα ανάληψης ευθυνών αφορά πρωτίστως τους ίδιους τους πανεπιστημιακούς. Από πέρυσι το καλοκαίρι, εκατοντάδες μέλη ΔΕΠ τίμησαν με την υπογραφή τους κείμενα που ζητούσαν συγκεκριμένες θεσμικές αλλαγές στα ΑΕΙ. Οι «χίλιοι» - όπως τους βάφτισαν τα ΜΜΕ - αναζήτησαν ευρύτερες συναινέσεις, επιχειρώντας από τα κάτω να πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση αναβάθμισης του πανεπιστημίου. Στα λουκέτα, στις μολότοφ και στα δακρυγόνα αντέταξαν επεξεργασμένες προτάσεις ουσίας, σώζοντας την τιμή του δημόσιου πανεπιστημίου. Δεν κατόρθωσαν όμως να επικρατήσουν στους συσχετισμούς. Στις εκλογές για την ανάδειξη συνέδρων της ΠΟΣΔΕΠ ψήφισαν περίπου 3.000, επί συνόλου 9.000 μελών ΔΕΠ. Η συμμετοχή δεν ήταν αρκετή για να ανακόψει τη δυναμική της πόλωσης. Επικράτησαν οι ιδεολογικά συσπειρωμένοι και καλύτερα οργανωμένοι. Ας φροντίσουμε την επόμενη φορά να είμαστε εκεί.

(Γ. Παγουλάτος, αναπληρωτής καθηγητής του
Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, TO BHMA, 15/4/07)